Vierdejaars studenten leren via een levensecht praktijk vraagstuk: hoe word je een professionele vriend?

VOORBEREIDING

Eerst moet je zorgen dat voor alle partijen het vraagstuk duidelijk is. Hiervoor is het slim als je eerst als docent met je opdrachtgever afstemt of de vraag concreet en uitdagend genoeg is. Hierbij is het belangrijk dat er in de vraag geen oplossing besloten ligt. De ervaring uit eerdere projecten is namelijk dat opdrachtgevers nogal eens een oplossing voor ogen hebben. Dat belemmert studenten in hun creatieve denken. Daarna kan de opdrachtgever zijn vraag in een (fysieke) bijeenkomst bij de studenten neerleggen. Zorg dat je als opdrachtgever ruimte en tijd inbouwt voor vragen, maar ook dat je hen de tijd geeft om zich te verdiepen in het onderwerp. Zo krijgen de studenten zelf en gezamenlijk als klas het probleem helder. ‘Bij ons had Rutger bijvoorbeeld een presentatie gemaakt over zijn revalidatieperiode, maar toen hij zijn onderzoeksvraag: “Hoe kunnen wij het onderwerp eigen regie bespreekbaar maken met zorgverleners?” projecteerde, viel de klas stil. ‘Wat wilt u eigenlijk weten?’ vroegen ze uiteindelijk voorzichtig. Dit was dé juiste vraag op het juiste moment. Het gesprek kwam op gang, er ontstond herkenning en er was openheid over de eigen ervaringen die studenten met zorgverleners hebben. In gesprek met elkaar en de practor Welzijn & Zorg, die kennis inbracht vanuit de presentie benadering van Andries Baart, kwamen we tot de onderzoeksvraag: “Hoe word je een professionele vriend?”’ zo vertelt Nellie. ‘Van abstractie naar helderheid, daar kan een gesprek met studenten bij helpen’, aldus Rutger.

UITVOERING

Als het vraagstuk helder is, kun je aan de slag. Om dit gestructureerd samen te doen, kun je met de klas een samenwerkingsovereenkomst en projectplan opstellen, die je vervolgens de gehele periode van tijd tot tijd evalueert. Het is belangrijk om studenten regelmatig te laten reflecteren op hun rol in het project en hoe deze ervaringen passen bij hun beroep en hun toekomstige beroepscontext. Maar ook als docent vergt zo’n project een andere houding, legt Nellie uit. ‘In andere lessen heb ik de regie en bepaal ik de lesdoelen en lesinvulling. In dit project doe je een beroep op het eigenaarschap van studenten, waardoor je als student net zoveel regie hebt als de docent. Daarom heb ik me opgesteld als mede-onderzoeker, waarbij ik evenveel kon leren van de studenten als zij van mij. Ik wilde me opstellen als hun “professionele vriend”, iemand die uitgaat van wederzijds vertrouwen en zorgt dat er een positief leerklimaat heerst. Als docent moet je echt openstaan voor de richting en oplossing waar de studenten zich heen bewegen; vooral het loslaten en de gecontroleerde chaos die zo ontstaat, is in het begin wennen. Dat geldt overigens ook voor studenten die om moeten leren gaan met de gevraagde vrijheid en gelijkwaardigheid, maar dat is precies wat ze in hun beroep en in samenwerkingen ook nodig hebben. Studenten kunnen door de ruimte en verantwoordelijkheid die zij krijgen een andere (professionelere) houding aannemen. Zo zie je bijvoorbeeld dat naarmate het project vordert een student die zich eerder wat op de achtergrond hield, nu ineens woordvoerder wordt.’

ERVARING

Tussendoor waren er evaluatiemomenten, waarbij het aan te raden is om je opdrachtgever uit te nodigen. ‘Deze bijeenkomsten waren erg leerzaam. Zo hadden wij een eerste bijeenkomst waarbij de studenten enquêtes hadden uitgezet om zorgverleners te bevragen. Ondanks hun inspanningen herkenden de zorgverleners het probleem rondom eigen regie niet en werd de enquête weinig ingevuld. Waar de studenten eerst teleurgesteld waren, omdat zij juist met die enquêtes het onderwerp bespreekbaar wilden maken, liet Rutger hen inzien dat deze opbrengst juist heel belangrijk en mooi is. Deze respons van Rutger gaf hen een duidelijke richting. Zij realiseerden zich dat als medewerkers er het belang niet van inzien, dat de oplossing niet zit in het maken van een handreiking “hoe word je een professionele vriend?”, maar dat je hen positief moet benaderen met inspirerende verhalen en voorbeelden. Om dit te delen, ontstond het idee om een website3 te bouwen, waarvoor zij samenwerking zochten met studenten ICT’, zo vertelt Nellie. Ook Rutger vond deze bijeenkomsten erg leerzaam. ‘Ik vond het erg leuk om op school langs te komen, studenten komen met de meest verrassende inzichten; het is echt een verfrissende ervaring!’

TIPS

Wil je nu ook zo’n project doen, dan hebben Rutger en Nellie de volgende tips:

• Zorg voor een positief leerklimaat, waarin alle bronnen van kennis ertoe doen.
• Wees betrokken als opdrachtgever, zorg dat je meerdere keren fysiek aanwezig bent.
• Sta open voor de oprechte, maar genadeloze vragen van studenten.
• Wees niet te voorzichtig in wat je verwacht van de studenten. Neem ze serieus als “normale” opdrachtnemers.
• Leer mee in het proces. Zo leren de studenten evenveel van jou als jij van hen.
• En tot slot, spreek je waardering uit naar studenten, geef ze complimenten over hun professionele gedrag, duid aan wat zij geleerd hebben en wat jij van hen leert. Op deze manier leren zij inzien wat ze geleerd hebben en om trots op zichzelf te zijn. Iets wat zij uit zichzelf niet zo makkelijk zouden zeggen.

Dankbetuiging

Met dank aan de inhoudelijke input van: Nellie Klaassen, docent mboRijnland, en Rutger Slump, auteur van het boek Hoofdstuk.