Leerleiderschap
'In de gezondheidszorg blijft het personeelstekort toenemen, veranderen zorgvragen ingrijpend, komen er ongekende technologische mogelijkheden beschikbaar en veroudert kennis snel. Het is daarom noodzaak dat verpleegkundestudenten hun vak op de werkplek zelf zo goed mogelijk leren en voorbereid zijn op een zelfgestuurd, leven-lang vormgeven aan hun professionele ontwikkeling. Studenten en verpleegkundigen willen zelf de best mogelijke leer- en werkprestaties leveren en nemen de verantwoordelijkheid voor hun professionele ontwikkeling en vakbekwaamheid.
Zij vinden dat ze in de beroepspraktijk het meeste leren en willen bij leren en ontwikkelen ondersteund en gefaciliteerd worden door collega’s en leidinggevenden. Van leidinggevenden vraagt dit een andere manier van aansturen van de (aspirant-) verpleegkundigen dan nu meestal het geval is. Zij gaan gedrag vertonen dat we ‘leerleiderschap’ noemen. Zij besteden het leren van studenten en teamleden niet uit aan professionele opleiders, maar dragen er zorg voor dat leren en werken onlosmakelijk aan elkaar zijn verbonden. Leidinggevenden richten zich op het stimuleren en ontwikkelen van de vakbekwaamheid, autonomie en verantwoordelijkheid van studenten en verpleegkundigen in hun team.
In een team zijn geen praktijkopleiders aanwezig, maar nemen alle zittende verpleegkundigen de verantwoordelijkheid voor het situationeel begeleiden van studenten en voor het van en met elkaar leren in hun team. De docenten van de opleidingen komen naar de beroepspraktijk om daar het leren en ontwikkelen van de studenten te begeleiden. Een leidinggevende met leerleiderschap wendt haar invloed aan en motiveert de studenten en verpleegkundigen op haar afdeling om gewenste en afgesproken resultaten bij het leren en in de zorgverlening te bereiken en maakt deze zichtbaar.'
Carol Timmer, Amsterdam UMC - VUmc Academie.
Aandacht voor blijven door verandering
‘Ik denk dat het enige dat echt werkt is op zoek gaan naar de link tussen de drive van je medewerkers en de uitdaging waarvoor de organisatie staat. Dat is misschien wel de enige duurzame oplossing. Zo lang er niet van buiten af meer geld en meer personeel gerealiseerd kan worden. Hoe kan iemand persoonlijk groeien en leren in een richting die hij/zij op wil en tegelijkertijd iets bijdragen aan het oplossen van de grotere vraagstukken? Zo simpel is dat nog niet. Je moet op allerlei punten in de organisatie én bij de mensen ingrijpen en dingen anders doen. En ook dingen durven uitproberen en weer loslaten als ze niet werken. Je moet durven om zeer regelmatig een beetje van de snelheid en kwaliteit NU op te offeren om het STRAKS wel sneller en beter te kunnen doen, omdat je nu ruimte vrijmaakt voor samen leren en reflecteren. Dat is eng. Zeker in een organisatie waarin het nu en de verantwoordelijkheid voor de ander regeert (daar zie ik een enorme parallel tussen de zorg en de politie). Mensen moeten daar vaak met hoofdletters keer op keer toestemming voor krijgen voor ze hem echt voelen.’
Op de vraag naar een concrete vertaling van bovenstaande en goede voorbeelden, antwoordt Saskia: ‘Goede voorbeelden zijn er zeker, maar nog in de kinderschoenen dus wat te vroeg om te delen.'
Saskia Wenniger, Adviseur & ontwerper leren, ontwikkelen en veranderen. Amsterdam.
Leerwerkplaatsen
'Op Leerwerkplaatsen (LWP) in Amsterdam UMC, locatie VUmc worden veertien tot twintig toekomstige zorgprofessionals opgeleid. De studenten verlenen zelfstandig, onder continue supervisie van een gediplomeerd verpleegkundige, de zorg aan patiënten. Dit gaat 24/7 door. Iedere verpleegkundige coacht gedurende een dienst twee à drie studenten in het leveren van zorg. De verpleegkundige heeft geen eigen patiënten, waardoor het leren centraal staat. Bij de start van de dienst wordt klinisch beredeneerd welke zorg geleverd gaat worden, leerdoelen aangegeven en worden verwachtingen en de wijze van begeleiden besproken. Tussentijds en aan het einde van de dienst wordt geëvalueerd en feedback en -forward gegeven. De studenten werken onderling samen. Pas wanneer zij er samen niet uitkomen, wordt de verpleegkundige ingeschakeld. Hierdoor krijgen zij de kans om op een veilige manier te oefenen met het zelfstandig leveren van patiëntenzorg. Ter ondersteuning van de studenten en verpleegkundigen zijn er praktijkopleiders gekoppeld aan de afdelingen. Zij zijn onder andere ondersteunend bij het realiseren van een goed leerklimaat, het volgen en bijsturen van het leerproces van de student, het organiseren van onderwijsdagen en het coachen van de verpleegkundigen in hun rol als werkbegeleider/coach. Op sommige leerwerkplaatsen is gestart met leerinnovatienetwerken.
Hierbij werken de onderwijs- en zorginstelling nauw samen. Tijdens wekelijkse bijeenkomsten werken verpleegkundigen en studenten aan een klinische onzekerheid die middels evidence based practice wordt uitgewerkt. Verpleegkundigen delen hun ervaringen en studenten leren de verpleegkundigen het systematisch uitvoeren van onderzoek.
Het leren van en met elkaar staat centraal!'
Anne Francine Kanneworff, praktijkopleider Amstel Academie.
Technologie
'Graag breng ik de Learning community Andere handen in deze context onder de aandacht. Hier is eerder over geschreven In het tijdschrift OenG.
Recent is ook in het SBS-programma Samen sterk aandacht besteed aan deze manier van slimmer leren. Zie voor deze uitzending en meer info over de community www.anderehanden.
com. De community maakt mogelijk dat grote groepen mensen samen kunnen leren door slimme toepassing van technologie. Dat scheelt in tijd en levert ook meer kennis en kwaliteit op.
Met, door en voor die drukke praktijk. De community biedt als praktische uitwerking bijvoorbeeld een innovatief instrument voor reflectie en intervisie waardoor in minder tijd meer geleerd wordt op individueel niveau terwijl de organisatie leert van de individuele uitvoeringen. ‘Mijnverhaal’ genereert ervaringsverhalen die ook benut kunnen worden bij beleid en bestuur.
Met de Learning community Andere handen wordt kennis hergebruikt en praktijkleren inhoud gegeven. Wel belangrijk is om tegelijkertijd meer traditionele leerpaden te staken. Dan pas is er sprake van (sociale)innovatie en komt er tijd vrij (en meer ontspanning in het leren).´
Monique van Doorn, Directeur ‘Verder door anders doen.'
Leerklimaat
‘Opleiden van toekomstige zorgprofessionals vraagt om een goed leerklimaat. Een plek waar je in rust je vragen en observaties kunt bespreken en opdrachten invulling kunt geven. Waar je fouten mag maken, er vertrouwen is in je talenten en geduld bij jouw leerproces. Die ideale omgeving is er zelden in de praktijk, waar natuurlijk niet het leerproces van een leerling, maar de zorg voor de cliënt centraal staat. Wanneer hierbij ook sprake is van personeelstekort en complexe zorg, kan de begeleiding voor de student niet meer uitsluitend binnen een team geboden worden.
Daarom kiezen wij voor de volgende uitgangspunten: wij hechten waarde aan de wekelijkse schooldag, waar ruimte is voor het bespreken van de week en de impact die de nieuwe ervaringen hebben gehad. Deze schooldag is praktijkgestuurd en volgt niet een curriculum, maar de leervragen van de student in het pad naar het diploma. Zo ondersteunen wij de leerervaringen van de student met lesaanbod dat relevant en zinvol is op dat moment. We versterken de rol van de werkbegeleider; die krijgt een halve dag per week om vier studenten buiten het eigen team te volgen en te ondersteunen in het leertraject. Overstijgende aandachtspunten pakt de coördinator praktijkleren op binnen de organisatie en onderwijsinstelling.
In Ermelo starten we met een pilot om de begeleiding nog verder te versterken, en het leerklimaat te ondersteunen: we openen daar het TOP-café (Talentontwikkeling en Praktijkleren), elke dag van 12-16 uur. Elke student is welkom om voor of na de gewerkte dienst langs te komen en kort te delen wat er is gebeurd, welke vragen zijn gerezen, wat het succes van de dag was, maar ook wat echt helemaal niet wilde lukken. De leercoach helpt om de gebeurtenissen van de dag een plek te geven in het leerproces. Zo willen we studenten ondersteunen om onbelast te starten met een nieuwe dienst of naar huis te gaan met een vrij en blij gemoed.'
Ramon de Groot, Manager HRM Praktijkleren binnen ’s Heeren Loo.
Nieuwe stelling
Mobiele telefoon, vloek of zegen?
Zowel tijdens het leren in de klas als op de werkvloer is de mobiele telefoon niet meer weg te denken. Tijdens lessen kunnen studenten via hun mobiel quizvragen beantwoorden of meer informatie zoeken over de onderwerpen die centraal staan. Een onderzoek van V&VN uit 2018 laat zien dat 69 procent van de ondervraagden (n=1525) de mobiele telefoon professioneel gebruikt. In 72 procent van de gevallen wordt dat verplicht door de werkgever (www.venvn.nl/Berichten/ID/2494125). Daarnaast ergeren mensen zich enorm aan het gebruik ervan: tijdens koffiepauzes is er geen gesprek meer mogelijk, omdat vrijwel iedereen zijn mail checkt, appt of een spelletje doet. En qua hygiëne is er ook nog wel het één en ander op te merken aan het gebruik van de telefoon tijdens het werk. In collegezalen hebben studenten last van de schermen van studenten die in de rij ervoor zitten en spelletjes aan het spelen zijn.
De stelling waarop u kunt reageren:
‘Het gebruik van de mobiele telefoon tijdens het werk en in de les heeft meer nadelen dan voordelen’
Wilt u hierop reageren?
Laat ons weten wat u van de stelling vindt. Stuur uw bijdrage van maximaal 250 woorden uiterlijk 23 september 2019 naar redactie@onderwijsengezondheidszorg.nl.
U kunt ook reageren via Twitter met #OenG of @OenGredactie of via de LinkedIn-groep Tijdschrift Onderwijs en Gezondheidszorg.
De redactie behoudt zich het recht voor om bijdragen in te korten of te weigeren.