Leerkracht: passie en positiviteit van de opleider

Misschien kent u zijn boek ‘Dromen durven doen’, een boek over zelfmanagement waarvan in Nederland reeds 130.000 exemplaren zijn verkocht. Of misschien leest u zijn columns in bijvoorbeeld Intermediair. Ik besluit zijn naam te Googlen alvorens ik hem spreek en lees dat Ben Tiggelaar (1969) onafhankelijk onderzoeker, schrijver en trainer is. En dat het zijn passie is om mensen hun dromen om te laten zetten in actie. De reacties op zijn lezingen zijn ronduit lovend te noemen. Hoewel ‘lezing’ niet de juiste term voor zijn presentatie schijnt te zijn. Reacties als: energizing, the best ever, boeiend tot aan het eind ondersteunen geven blijk van een onorthodoxe performance. Ook laat ik mij op zijn website verleiden tot het bekijken van een ‘YouTube’-filmpje. Ben Tiggelaar stelt in dat filmpje: Wat mij mateloos boeit is de vraag hoe je dromen in daden om kunt zetten. En dan zowel in bedrijven als in privé-leven, dat maakt allemaal niks uit. Mensen hebben allerlei wensen, ideeën, dromen over de toekomst. Maar het is zo ontzettend moeilijk om jezelf te sturen in die richting om het ook echt voor elkaar te krijgen. Ik doe onderzoek hoe gedrag functioneert, met name in bedrijven. We doen experimenten, kijken wat mensen doen, niet naar wat ze zeggen dat ze doen. Ik schrijf daar boeken over en probeer wetenschappelijk inzichten te vertalen naar de praktijk op een toegankelijk manier, zodat het ook leuk is om daar kennis van te nemen en om er iets mee te doen. En daar geef ik ook trainingen over. Mensen zijn vaak verrast. Een van de dingen waar ik veel aandacht aan besteed in mijn trainingen en boeken is onbewust automatisch gedrag. Ruim 95% van het gedrag dat we vertonen op een dag is onbewust automatisch gegenereerd. En dat is veel meer dan de meeste mensen denken. Voor veel mensen is dat echt een eye-opener. En ze realiseren zich dus ook dat als je iets wilt veranderen en als je dat bij de vijf procent laat, dat dat echt onvoldoende is. Je zult dus ook iets moeten veranderen in je automatische gedrag. En dat lukt alleen door de omgeving te veranderen. Je zult dus ook iets in je werk- of privé-omgeving moeten veranderen om de dingen die je echt wilt, te laten gebeuren". Tot zover mijn voorbereidingen. Tijd voor een echt gesprek.

Op 29 januari 2009 is Ben Tiggelaar hoofdspreker op het V&VN Opleiders congres in de Reehorst. Thema van dit congres is: Leerkracht; passie en positiviteit van de opleider. Buiten de voordracht van de hoofdspreker worden er twee Masterclasses en elf workshops aangeboden. De gezondheidszorg is voor Ben Tiggelaar geen onbekend terrein. Hij trad enkele malen op in ziekenhuizen in het kader van het verschuiven van taken en verantwoordelijkheden.

Vanaf de basisschool heb ik schrijven leuk gevonden. Ik prijs mij gelukkig dat ik nu van de pen kan leven, en mijn gezin hiervan kan onderhouden. Binnen mijn promotie kijk ik naar de toepasbaarheid binnen bedrijven van recentere theorieën over onbewust gedrag. Binnen het traditionele management denken zitten we heel erg op het spoor van een afspraak maken met elkaar, samen een intentie vormen DIE vervolgens tot gedrag leidt. Tiggelaar signaleert dat veel managers zich vooral baseren op het ‘intentie-denken’, zoals we dat bijvoorbeeld zien in de theorie van gepland gedrag van Azjen (1991). Deze theorie om menselijk gedrag te beschrijven (Ajzen, 1991; 2002) gaat ervan uit dat menselijk gedrag grofweg geleid wordt door drie soorten opvattingen:

• Ten eerste opvattingen over de waarschijnlijke consequenties of andere eigenschappen van gedrag. Ajzen noemt dit gedragsopvattingen.

• Ten tweede opvattingen over de normatieve verwachtingen van andere mensen. Deze worden door Ajzen normatieve opvattingen genoemd.

• En ten derde wat Ajzen noemt controle opvattingen; opvattingen over de aanwezigheid van factoren die het succes van gedrag bevorderen of hinderen.

Tiggelaar: ‘Dat model van Ajzen mag dan heel populair zijn bij managers, gedragsonderzoekrs weten echter allang dat de lijn van intentie naar gedrag heel dun is. En dat de intentie tot een bepaald gedrag lang niet altijd tot dat gedrag leidt. De invloed van de omgeving is gewoon groter dan je denkt. Maar niet onbeïnvloedbaar! Als je bijvoorbeeld kijkt naar fouten die gemaakt worden in een verpleeghuis of ziekenhuis, dan verzin je daar een regel of procedure voor. Dat is een van de manieren om het via gedrag op te lossen. In technische termen draag je de gedragscontrole over aan de omgeving. Ik gebruik wel vaker een klassiek voorbeeld uit de wegenbouw. Als je wilt dat automobilisten veilig een spoorwegovergang oversteken, dan kun je de automobilist voorlichten over de gevaren van deze oversteek. Je richt je dan op de intentie van deze automobilist. Maar je kunt ook puur vanuit de omgeving redeneren en denken dat intenties mooi zijn, maar geen garantie voor goed gedrag. Dus wij gaan die omgeving zo inrichten dat die persoon de trein niet kan raken. We bouwen dus een viaduct of een tunnel. In iedere werkomgeving kun je op dezelfde manier redeneren. Bouw ik een tunnel om het probleem of wijs ik mensen op gevaren? Voor welke oplossing leent het probleem zich? Je ziet dat ik hier heel graag over vertel! Maar om terug te komen op je vraag kan ik zeggen dat ik twaalf jaar geleden voor mezelf ben gaan werken. Dat is een wens die uitgekomen is. Buiten het schrijven is het ook ontzettend leuk om voor je werk te vertellen over je onderzoek. Ik had nooit gedacht dat daar een beroep van te maken was. Bij mij begint het altijd met inhoud. Dat vind ik het meest boeiend. Ik ben zelf inhoudelijk gedreven. Daarom lees je dingen, onderzoek je dingen, praat je met mensen. Als je dan in staat bent om dat te delen met anderen door te schrijven, te spreken en vervolgens je gezin ervan te kunnen onderhouden, dan is dat een prachtig leven. Maar wanneer de dromen uitkomen, is het heel menselijk om nieuwe te formuleren. Door de praktijkervaring die je opdoet, je veranderende visie, kom je er namelijk achter dat er weer meer mogelijk is, of andere gevallen weer minder.’

‘Mensen hebben vaak een actuele aanleiding om naar een seminar te komen. Ze willen bijvoorbeeld ergens iets meer van weten of iets leren. Of misschien willen ze netwerken en nieuwe ideeën opdoen. Mogelijk zijn er ook mensen die belemmeringen ervaren in hun werk en een echte verbeteringsvraag hebben en nadenken over de rol die zij daar zelf in zouden willen spelen. In mijn sessie wil ik deze wensen en dromen helpen te vertalen naar gedrag en samen kijken hoe je daar vervolgens gedragsmanagementtechnieken op los kunt laten. Ik weet dat mensen teleurgesteld zijn als ze niet iets mee krijgen waar de direct de volgende dag mee aan de slag kunnen. Daar zal ik dus zeker voor zorgen. Ik hoef opleiders niet te vertellen WAT ze zouden moeten doen in hun organisatie om iets voor elkaar te krijgen, dat weten ze zelf veel beter. Ik kan wel veel vertellen over HOE je dat het beste kunt doen. De fundamentele aspecten van menselijk gedrag zijn namelijk ontzettend breed toepasbaar. Denk maar aan de omgang met patiënten of studenten, met managers of mensen die jij moet managen of in je thuissituatie. Waar je met mensen te maken hebt, kan dit nuttige bagage zijn. Deelnemers kunnen rekenen op inzicht in het begrijpen van gedrag in organisaties en met praktische tools onder de arm naar huis.’

‘Ja, maar wel op een leuke manier! Menselijk gedrag is natuurlijk een onderwerp wat mij persoonlijk heel erg boeit maar wat ook zeker tot een stuk vermaak zal leiden!’