De Adviescommissie Onderwijs-Arbeidsmarkt (ACOA) heeft op verzoek van demissionair Staatssecretaris Nijs advies uitgebracht over de nota ‘Samen Werken aan Leren’ van het COLO. De commissie waardeert de nadere uitwerking door COLO van het perspectief van een competentiegerichte kwalificatiestructuur in het MBO. Veel van de voorstellen tot verbetering beoordeelt de commissie als een positieve stap in de goede richting. Toch heeft het COLO volgens de commissie op essentiële punten kansen laten liggen.
Kenmerken van de kwalificatiestructuur
Het voorstel om te komen tot een reductie van de opleidingen tot ongeveer 120 à 140 mag volgens de ACOA niet als een fundament gaan gelden voor een nieuwe kwalificatiestructuur. Geen kwantitatief maar kwalitatief criterium moet als bouwsteen dienen voor een nieuwe kwalificatiestructuur. Herkenbaarheid en transparantie zijn niet gediend met het vooraf vastleggen van een kwantitatief keurslijf.
Het COLO stelt voor om onder de laag van een maximumaantal kwalificaties een daarvan af te leiden laag van (een groter aantal) diploma's in te richten. De ACOA ontraadt dat ten zeerste. Meerdere diploma's gekoppeld aan een kwalificatie acht zij onwenselijk. En dat maakt het systeem nodeloos gecompliceerd. Een diploma dient gelijk te vallen met de kwalificatie. Uitgangspunt is dat klip en klaar onderscheid gemaakt wordt tussen kwalificatiestructuur en opleidingenstructuur. Een opleidingenstructuur is volledig een zaak van programmeringskeuzen door de onderwijsinstelling en is gericht op gewenste output in termen van kwalificaties, zonder daardoor qua vormgeving gedetermineerd te zijn. Dat laat echter onverlet dat onderwijsinstellingen vrij zijn om opleidingstrajecten in te richten, die deelnemers langs verschillende wegen naar kwalificaties kunnen leiden of voor een enkeling mogelijk meerdere kwalificaties. Zo is het denkbaar dat voor sommige doelgroepen met een breed basistraject wordt gestart en pas in een later stadium een toespitsing in de opleiding naar een specifieke kwalificatie (eventueel verrijkt met enkele deelkwalificaties behorend bij een andere kwalificatie) wordt gemaakt.
Oplossingen ontbreken
Zowel COLO als ACOA zijn van mening dat de huidige niveau-indeling van de kwalificatiestructuur onvolkomen is. Het COLO laat echter een kans liggen door geen voorstellen voor oplossingen te geven. De ACOA adviseert de niveauindeling binnen de nieuwe kwalificatiestructuur te relateren aan de opleidingslogica in plaats van aan de beroepslogica en beter af te stemmen op de doelgroepen. De relevante vragen hierbij zijn:
| – |
Hoe verhouden de (opleidings)kwalificaties binnen het MBO zich tot elkaar? |
| – |
Hoe zijn zij verbonden met vooropleidingen en vervolgopleidingen? |
-
het kaderniveau, bedoeld voor instroom vanuit VMBO kaderberoepsgericht, gemengde en theoretische leerweg;
-
het vakopleidingsniveau, bedoeld voor instroom vanuit basisberoepsgerichte leerweg;
-
het assistentniveau, bedoeld voor leerlingen zonder VMBO-diploma.
Loopbaanperspectief
Voor het vernieuwde assistent-niveau stelt de ACOA voor dat de gezamenlijke Landelijk Organen Beroepsonderwijs één of een zeer beperkt aantal assistentkwalificaties ontwikkelen. Centraal bij deze opleidingen dient te staan redzaamheid op de arbeidsmarkt én als burger (en dus niet zozeer als responsief vakmanschap), gekoppeld aan het ontwikkelen van competenties nodig voor doorstroming naar het vakopleidingsniveau.
De ACOA is van mening dat het loopbaanperspectief voor leerlingen een essentiële invalshoek dient te zijn voor een vernieuwde kwalificatiestructuur. De commissie vindt dat er duidelijkheid moet komen in de nu al veel te lang lopende discussie tussen COLO en BVEraad over de positie van loopbaancompetenties ten opzichte van beroeps-, leer-, en burgerschapscompetenties. De ACOA wil blijven uitgaan van de drievoudige kwalificering en beroeps-, leer-, en burgerschapscompetenties te onderscheiden met daarin geïntegreerd het loopbaanperspectief. Ze verzoekt het COLO dat in de formats op te nemen.
Tot slot adviseerde de commissie een geleidelijke ontwikkelings- en implementatiegang mogelijk te maken in plaats van een ‘big bang’. Einddatum voor invoering van de vernieuwde kwalificatiestructuur zou het cohort 2007-2008 kunnen zijn. Sectoren waarvoor LOB's ver genoeg zijn in hun afstemmingsproces zouden vanaf het cohort 2005-2006 de vernieuwing kunnen invoeren.