Is het mogelijk om met 50 mensen een boek te schrijven? Ja, dat is mogelijk. Bijvoorbeeld wanneer het over een thema gaat waarbij de harten van een groep vakgenoten sneller gaan kloppen. En wanneer je een paar bevlogen voortrekkers hebt, die het proces in goede banen leiden en dat volhouden tot het klaar is. Ook al duurt dat drieënhalf jaar… Zo’n boek is ‘Canon van het leren’. Een uniek boek. Een ‘must have’ voor iedereen die liefde voor leren heeft in en om organisaties.
Canon van het leren
Redactie: Manon Ruijters en Robert-Jan Simons
juni 2012, 672 pag., 1e druk,
ISBN 9789013102840
€ 49,50 (incl. btw)
Op http://www.kluwershop.nl/management/details.asp?pr=17395 is een gratis proefhoofdstuk te downloaden.
Focus op leren, niet op onderwijs of opleiding
Er is in de loop der jaren veel gepubliceerd over onderwijs en opleiding. Artikelen, boeken, basiswerken. Gek genoeg, zo ontdekten Manon Ruijters en Robert-Jan Simons in augustus 2008, bestond er geen goed en toegankelijk overzichtswerk over leren in organisaties. Enthousiast namen zij het initiatief tot een ambitieus project: het samenstellen van een basisboek over leren in en om organisaties, dat een brug slaat tussen theorie en praktijk.
Het resultaat is een prachtig handboek, een naslagwerk dat veel theorie toegankelijk maakt. Echt een heerlijk, overzichtelijk en indrukwekkend boek om steeds opnieuw in de hand te nemen, doorheen te bladeren en je in te verdiepen. Vijftig grondleggers van de bekendste concepten en hun gedachtegoed passeren de revue. Wat een rijkdom aan inzichten! Actieonderzoek, appreciative inquiry, breinleren, flow, leerstijlen, netwerkleren, plek der moeite, reflectie, theory U, werkleren, zelfgestuurd leren: noem een wat ouder of een recent thema en je vindt het in dit boek. (Zie kader: inhoud boek). Bij ‘leren’ wordt nog vaak het eerst gedacht aan onderwijs, opleiding, cursus of training. Voor de redacteuren en auteurs van het boek is leren echter veel breder dan dat. Leren doe je altijd en overal, bewust en onbewust, tijdens het werk en onderweg. Whereever you go, there you learn.
Opbouw van het boek en de hoofdstukken
Het handboek is van een aangenaam pittig niveau en zeer prettig leesbaar. Aan vormgeving en taalgebruik is veel aandacht besteed. De hoofdstukken zijn alle op dezelfde manier opgebouwd, in vier onderdelen. Eerst is er een persoonlijk verhaal van de auteur (wat boeit je zo in dit onderwerp en in deze grondlegger?) en een introductie van de grondlegger (wie is hij of zij, in welke tijd en in welke context zijn deze ideeën ontstaan?). Daarna volgt een uitleg van het concept en verwante begrippen. Het derde onderdeel van elk hoofdstuk bevat een vertaling naar de praktijk: wat kun je met deze ideeën in de praktijk, wie hebben erop voortgebouwd, welke reflecties en kritieken bestaan er op dit concept en wat kun je daar weer van leren? Elk hoofdstuk sluit af met referenties – zowel naar literatuur als naar websites. Achterin het boek zijn bovendien per hoofdstuk veel extra bronnen opgenomen en een trefwoordenregister.
Op velerlei manieren te gebruiken
Wat het boek extra bijzonder maakt, is de vele manieren waarop je het kunt gebruiken. Er zullen maar weinig mensen zijn die het als een roman van begin tot eind, achter elkaar uitlezen. Bij vakliteratuur is dat sowieso ongebruikelijk: doorgaans scan je de inhoudsopgave, de literatuurreferenties, je bladert wat, stelt vast wat je al weet en selecteert vervolgens hetgeen nieuw is en je interesse heeft. Aan alles is te merken, dat bij de opzet van het boek gedacht is vanuit de lezer, de geïnteresseerde adviseur, opleider, HRD’er, wetenschapper, docent of student. Het is heel simpel om de weg te vinden. De artikelen zijn alfabetisch gerangschikt op concept. Wie iets wil weten over ‘teamleren’ of ‘feedback’ begint gewoon bij de inhoudsopgave. Ben je wel eens een naam tegengekomen, bijvoorbeeld Weggeman, Kolb, Schön, Bateson, Senge, Bloom (en vele anderen…) raadpleeg dan de lijst met grondleggers. Wie in zijn of haar werk met een specifiek vraagstuk aan de slag wil en behoefte heeft aan relevante kennis hierover, kan een overzicht raadplegen van veel voorkomende soorten vraagstukken, met verwijzing naar hoofdstukken die relevant zijn hiervoor. Hiernaast een voorbeeld.
Fascinerend vind ik persoonlijk de tijdlijn waarop alle concepten zijn terug te vinden. Als ordening is de verschijningsdatum van de belangrijkste publicatie van elk van de grondleggers gekozen. Die tijdlijn maakt ons duidelijk dat het denken en de theorievorming over leren in en om organisaties pas na 1960 tot ontwikkeling is gekomen en dat de bloei ervan pas dateert van 1980. Zo relatief jong is dus dit vakgebied, terwijl leren al zo oud als de mensheid is….
Wat verder opvalt is dat bij de grondleggers de vrouwen ver in de minderheid zijn. Van de auteurs daarentegen is bijna de helft vrouw. Ontwikkeling in een notendop.
Over de redacteuren
Manon Ruijters is adviseur bij Twynstra Gudde Adviseurs en Managers en lector Ecologie van het Leren bij Stoas Hogeschool. Zij is gepromoveerd op onderzoek naar de diversiteit van leren in organisaties. Haar belangstelling gaat uit naar de vraag hoe we ervoor kunnen zorgen dat in het ontwikkelen van organisaties efficiëntie en effectiviteit in balans zijn met welzijn en geluk. Bij opleiders is haar boek ‘Liefde voor leren’ bekend en veel gebruikt.
Robert-Jan Simons is directeur van de Nederlandse School voor Onderwijsmanagement in Amsterdam. Daarnaast is hij verbonden als hoogleraar Didactiek in digitale context aan het Centrum voor Onderwijs en Leren van de Universiteit Utrecht. Hij publiceert met regelmaat in populaire en wetenschappelijke tijdschriften. Onderwerpen die hem op dit moment boeien zijn de rol van de schoolleiding bij digitalisering, feedback en reflectie, professionele leergemeenschappen en nieuwsgierigheid.
| Vraagstuk op gebied van | Voorbeeldvraagstukken | Relevante hoofdstukken |
|---|---|---|
| Ontwerpen | Hoe ontwerp je | Breinleren |
| grote leertrajecten, | Community of practice | |
| organisatieontwikkelings- | Containment | |
| trajecten en innovaties? | Corporate curriculum Deliberate practice | |
| Leren als ontwerpen | Evaluatie Leerstijlen Logische niveaus Netwerkleren | |
| Reflective ractitioner | ||
| Taxonomie | ||
| Transfer | ||
| Zone van naaste ontwikkeling |
Inhoud Canon van het leren
1 Afgunst - Melanie Klein
2 Actieonderzoek - Kurt Lewin
3 Activity theory - Yrjö Engeström
4 Alignment - Victor Rosansky en George Labovitz
5 Appreciative Inquiry - David Cooperrider
6 Bevlogenheid - Arnold Bakker
7 Breinleren - Antonio R. Damasio en David A. Sousa
8 Common knowledge - Nancy Dixon
9 Community of Practice - Etienne Wenger
10 Conflictescalatieladder - Friedrich Glasl
11 Containment - Wilfred Bion
12 Corporate curriculum - Joseph W.M. Kessels
13 Cultuur - Edgar Schein
14 Deliberate practice - K. Anders Ericsson
15 Double-loop learning - Donald Schön en Chris Argyris
16 Evaluatie - Donald L. Kirkpatrick
17 Fasen van groepsontwikkeling - Bruce W. Tuckman
18 Feedback - John Hattie en Helen Timperley
19 Flow - Mihaly Csikszentmihalyi
20 Gestaltbenadering - Frederick Perls
21 Habitus - Pierre Bourdieu
22 Kenniscreatie - Carl Bereiter en Marlene Scardamalia
23 Kennismanagement - Mathieu Weggeman
24 Kerncompetentie - C.K. Prahalad en Gary Hamel
25 Leerstijlen - David A. Kolb
26 Leren leren - Sylvia Downs
27 Lerende organisatie - Mike Pedler
28 Logische niveaus - Gregory Bateson
29 Losjes gekoppelde systemen - Karl E. Weick
30 Macht en leren - John Coopey
31 Mindset - Carol Dweck
32 Netwerkleren - Peter Goodyear
33 Nieuwsgierigheid - Daniel E. Berlyne
34 Non-formeel leren - Michael Eraut
35 Onbewust gedrag - Sigmund Freud
36 Plek der moeite - André Wierdsma
37 Reflectie - John Dewey
38 Reflective practitioner - Donald Schön
39 Ruimte - Hirotaka Takeuchi en Ikurijo Nonaka
40 Self-Determination Theory - Edward L. Deci en Richard M. Ryan
41 Soft Systems Methodology - Peter Checkland
42 Taxonomie - Benjamin Samuel Bloom
43 Teamleren - Connie J.G. Gersick
44 Theory U - Otto Scharmer
45 Transfer - Jim Robinson en Dana Gaines Robinson
46 Vijf disciplines - Peter M. Senge
47 Werkleren - Stephen Billett
48 Zelfbeeld - George Herbert Mead
49 Zelfgestuurd leren - John H. Flavell
50. Zone van de naaste ontwikkeling - Lev Vygotsky