Wat was jouw rol bij het opzetten van de twee COVID-19-units?
‘Ik was medeverantwoordelijk voor de coo?rdinatie van de vormgeving en uitvoering van de zorg, het samenstellen van de teams op deze units en het vullen van het dienstenrooster. We hebben twee COVID-19-units opgezet, e?e?n in Bilthoven, waar op een voormalige revalidatie-afdeling ruimte over was, en e?e?n in Baarn op een leegstaande afdeling. Dat betekende zorgen voor alle benodigdheden voor het kunnen starten van deze nieuwe afdeling. Hierbij moet je denken aan pleisters, spuiten, bedden, ICT, beschermende kleding, medicatie en opiaten. Maar ook zorgen dat de afdelingen voldoen aan de eisen van de wet langdurige zorg (Wlz) en aan die vanuit de apothekers. Het was een heel geregel en georganiseer.’
Wie verblijven op de COVID-19-units?
‘De clie?nten komen vanuit de wijk en van de locaties van Lyvore, De Brug en De Bilthuysen en zijn positief getest op corona. Velen van hen komen van psychogeriatrische afdelingen en zij bevatten niet meer wat er aan de hand is. Ze zijn uit hun eigen omgeving gehaald en zien hun familie niet meer. Zij zien verplegers die in bedekkende pakken en met mondkapjes op hun werk doen en daar worden zij angstig van. Velen van hen gaan niet naar het ziekenhuis en overlijden op deze unit.’
Hoe kwam je aan medewerkers?
‘We hebben, in overleg met managers en onze HR-afdeling, binnen onze organisaties het verzoek gedaan om collega’s te werven voor de COVID-19-units. Daar hebben zich ongeveer honderd collega’s voor aangemeld. Die heb ik gebeld met de vraag of zij nog steeds graag op deze afdeling wilden werken. Daarbij moest ik zorgen dat we bestaande zorgteams, waar soms tekorten zijn, evenredig zouden belasten. Uiteindelijk bleven er 35 medewerkers over voor beide units. Twee units bleek te veel om qua bezetting en clie?ntenaanbod overeind te houden. Het ziektebeeld van de clie?nten is nogal grillig; je ziet clie?nten opknappen die vervolgens naar hun eigen afdeling teruggaan, maar ook clie?nten die snel overlijden. De ene dag heb je een kleine groep bewoners, de volgende dag kan er ineens een toename zijn. Het is een grote uitdaging om flexibel te blijven en het rooster verantwoord en kloppend te houden. Mede om die reden hebben we de teams samengevoegd en draait nu alleen nog de unit in Baarn die we indien nodig kunnen uitbreiden naar twintig clie?nten.’
Welke impact heeft dit werk op de medewerkers?
‘Het werken hier heeft een enorme impact op de medewerkers. Zij verplegen angstige clie?nten, die ook hun familie niet kunnen zien. In alle verpleeghuizen in Nederland is een bezoekverbod ingesteld. Dat geldt bij ons ook. Alleen als een clie?nt terminaal is, laten we bezoek toe. Dat doet veel met zorgmedewerkers. Het werken in beschermende pakken met dubbele handschoenen en mondkapjes is heel warm en daardoor zwaar. We werken in shifts van vier uur. Als je zo’n pak aanhebt, kun je tussendoor niet naar het toilet en niet drinken. Na zo’n shift moet alles uit, heb je pauze in een andere ruimte, waarna er weer een zware shift van vier uur komt.’
Hoe heb je de collega’s voorbereid op het werken in de COVID-19-unit?
‘Het werken zelf is niet anders dan zij gewend zijn, maar juist het snelle schakelen en al die beschermende maatregelen maken het anders. We hebben vooral heel veel aandacht besteed aan het voorkomen van besmetting: hoe werkt de sluis, hoe trek je de beschermende kleding aan en uit, waar moet je op letten? Het was ook fijn dat er drie verpleegkundigen uit het hospice meewerken, zij kunnen de collega’s onder steunen in de palliatieve zorg.
Het voorbereiden op het werk is lastig, we wisten zelf ook niet wat er op ons af zou komen. Het werken is een ontdekkingsreis; we ervaren en ontdekken samen wat er gebeurt en wat er dan weer nodig is. Het team maakt wat dat betreft een enorme groeicurve door: zij leren echt de hele tijd van en met elkaar. Vanuit de organisaties wordt e-learning aangeboden over COVID-19. Het is aan de collega’s wat zij daarmee doen, maar ieder voelt zich zo betrokken en verantwoordelijk en de behoefte aan kennis is zo groot dat ze daar wel naar kijken. Ons coronateam gaat op zoek naar de juiste informatie die gedeeld wordt met alle medewerkers. Daarnaast hebben we een draaiboek gemaakt waarin we alle werkprocessen die medewerkers tegen kunnen komen, hebben vastgelegd. Zelf waren wij, coo?rdinatoren, de eerste weken zeven dagen 24 uur per dag bereikbaar voor het geval dat...’
Hoe faciliteer jij het team?
‘Het gaat eigenlijk vanzelf, learning on the job. Zelf op onderzoek uitgaan. Bij aanvang kreeg ik veel mails met onzekere vragen als: hoe gaan we dit doen en welke afspraken zijn er? Nu krijg ik mails ter informatie waarop staat wat ze zijn tegengekomen en hoe ze dat gaan aanpakken. Echt heel leuk om dat verschil te merken. Ik faciliteer nu alleen nog waar nodig, wat in het begin een enorme uitdaging voor mij persoonlijk was; ik ben namelijk erg betrokken bij zorgteams. Dat deze teams nu zoveel zelf doen, geeft mij een bijzonder gevoel. Ik vond het een hele eer hen hierin te begeleiden en ze staan steeds meer op eigen benen. Ze voelen zich verantwoordelijk om zelf te ontdekken hoe ze iets willen aanpakken, wat de nieuwste RIVM-richtlijnen zijn, welke e-learning belangrijk is om goed op de hoogte te zijn. Ik denk dat zij deze manier van werken niet snel zullen vergeten, we hebben in korte tijd iets heel moois met elkaar neergezet. Het kostte veel energie maar we hebben het wel met elkaar geflikt!’
Zijn er ook leerlingen betrokken bij de COVID-19-unit?
‘Helaas niet, zeg ik nu. Er werken alleen verzorgenden en verpleegkundigen op de unit en e?e?n leerling die vanuit niveau vier doorstroomt naar het hbo. Een jongere verzorgende is helaas al snel gestopt omdat zij het mentaal lastig vond. Achteraf had ik meer kunnen doen om juist jongere leerlingen te betrekken, bijvoorbeeld derdejaars leerlingverzorgenden. Het werken op deze unit is echt een mooie aanvulling op hun ervaring, Misschien ben ik daar te beschermend in geweest, er hebben zich wel een paar leerlingen gemeld. Ik had een samenspel van verzorgende (VIG) en verpleegkundige collega’s voor ogen. Maar dat kan ook prima met derdejaarsleerlingen VIG. Als we moeten uitbreiden dan vraag ik hen er wel bij. Ik gun hen ook de meerwaarde van deze ervaring: de intensiteit van de betrokkenheid op deze clie?nten. En het zet de collega’s zo aan het denken, wat je hier meemaakt kun je niet uit een boekje leren.’
Wat is dan het verschil met het gewone werk?
‘Professioneel manoeuvreren tussen dilemma’s die continu vragen om adequaat handelen en bepaalde processen vervolgens dagelijks bijstellen, zijn uitdagingen waar we niet eerder op deze schaal mee te maken hebben gehad. Ik ben er heel trots op dat we iedereen vragen meer te doen dan het gewone en het ons goed is gelukt deze inspanningen ook inderdaad te leveren. Maar het verschil zit ook in de onderlinge verbondenheid van dit team en we hebben samen een klus te klaren waarbij een heleboel nog onbekend is. Ook de aandacht voor de psychosociale zorg is groter. Je ziet dat bijvoorbeeld ook terug in een hospice. Collega’s gaan anders om met elkaar. Niet de ADL staat centraal, maar we ontdekken samen wat er nu nodig is aan zorg en ondersteuning. Ik hoop dat de collega’s deze ervaring straks meenemen naar hun vaste teams en die delen. Als zorgmedewerkers past het ons niet zo zeer om te zeggen dat je trots bent op jezelf. En toch wil ik het graag benoemen, omdat we dit wel zo hebben ervaren; we zijn onderdeel van de geschiedenis, begonnen aan een intensief avontuur en we hebben in zeer korte tijd ons buiten de gebaande paden begeven en absoluut iets moois neergezet.’
Wat is de impact van deze units op de organisatie?
‘Dat vind ik heel moeilijk te duiden. Ik ben er zelf helemaal ingezogen en heb dat niet heel goed meegekregen. Corona en alle maatregelen in de maatschappij hebben sowieso een enorme impact op de hele organisatie: dat er geen bezoek mag komen en alle onduidelijkheid die er nu nog is, geeft angst, bij clie?nten en ook bij medewerkers, die is echt voelbaar. Dat ligt niet per se? aan een COVID-19 unit in de organisatie.’
Hadden jullie genoeg beschermingsmateriaal voor de medewerkers?
‘De eerste week was lastig. We hebben overal moeten zoeken, van Marktplaats tot pakken die in andere branches gebruikt worden. Dat was veel gedoe. Maar nu hebben we geen tekorten meer. Er zijn gelukkig geen medewerkers van deze afdelingen besmet geraakt.’
Zijn er dingen die je bij nader inzien anders had gedaan?
‘Er zijn zeker dingen die we beter of anders hadden kunnen doen. Maar ik ben van mening dat, ik citeer “je nooit ergens spijt van kunt hebben als je van tevoren had geweten dat je er spijt van zou kunnen krijgen”. We hebben het goed gedaan, gezien de snelheid van de ontwikkelingen en de mogelijkheden die we hadden, had het niet anders gekund. Het hele team heeft daaraan bijgedragen. Het was voor ons ook een steile leercurve. Ik hoop het echter niet meer op deze manier mee te hoeven maken.’
Heb je nog een advies voor collegaorganisaties?
‘Sta open en ontdek met elkaar wat nodig is en wat werkt. Je hebt elkaar heel hard nodig: technische dienst, huishoudelijke dienst, facilitaire dienst, HR, specialist ouderen geneeskunde, zorgmedewerkers, zorgmanagers. Zo’n afdeling opzetten kan alleen als iedereen zich daar organisatiebreed voor inzet, oprecht naar elkaar luistert en elkaar wil helpen. Als die basishouding er niet is, zou ik er niet aan beginnen. Help elkaar en zorg voor korte lijnen.’
Ylze Stel vertelt
Ervaring van een leerling die op een corona-afdeling werkt
‘Ik heb niet lang na hoeven denken toen de oproep kwam om te werken op de corona-afdeling. Ik dacht wel even na over het risico, maar we werken goed beschermd en de mensen om mij heen staan achter mijn keuze. Ik ben momenteel verpleegkundige niveau 4 en net gestart met de hbo-opleiding verpleegkunde. Normaal gesproken ben ik werkzaam op een revalidatie-afdeling. Juist omdat ik leerling ben, was mijn wens om naar de corona-afdeling te gaan sterk: ik leer graag nieuwe dingen en ga een uitdaging niet uit de weg. Inmiddels werk ik ongeveer anderhalve maand op de corona-afdeling en een uitdaging is het inderdaad. Wel een hele leerzame uitdaging.
Doordat het verloop van corona zo onvoorspelbaar is en er sprake is van een hoge mate van complexiteit, is het klinisch redeneren van groot belang. Daarnaast wordt er behoorlijk wat van onze creativiteit gevraagd. Omdat de corona-afdeling is ingericht op een afdeling die niet meer in gebruik was, is de aanwezigheid van verpleegartikelen beperkter. We proberen altijd te denken in oplossingen, niet in problemen.
Naast dat het werken op de corona-afdeling heftig en uitdagend is, is het ook een zeer indrukwekkende en leerzame ervaring. De regels waar wij ons aan moeten houden tijdens deze crisis, brengen ook eenzaamheid met zich mee. Familie die voor het raam zwaait in plaats van binnen een knuffel geeft, videobellen met een vriendin in plaats van een goed gesprek met een kopje koffie, en tekeningen van kleinkinderen in plaats van een verhaaltje lezen bij opa of oma op schoot. Toch brengt de crisis ons samen. Het team dat is samengesteld uit verschillende locaties en disciplines functioneert zeer goed, we hebben e?e?n doel: samen de best mogelijke zorg leveren voor onze clie?nten en hun naasten in deze uitzonderlijke situatie.’
* Lyvore, De Bilthuysen en De Brug, drie werkmaatschappijen met een vergelijkbaar dienstenportfolio binnen Stichting De Opbouw, werken gezamenlijk aan de vorming van één ouderenzorgorganisatie in de regio Utrecht. Ons doel is het realiseren van een sterke positie in regio Utrecht, om daarmee opgewassen zijn tegen de snelle veranderingen in de ouderenzorg en de toekomstige kwaliteitseisen die worden gesteld.