Verpleegkundigen, artsen en andere werkers in de zorg ontmoeten dagelijks vele patiënten. Achter iedere patiënt gaat een hele geschiedenis schuil. Af en toe krijgen zorgverleners iets van die geschiedenis te zien of te horen. Sjaak van Beek werd geïnspireerd door de verrassende, boeiende en soms ontroerende verhalen en maakte een fotoserie waarin de mens en patiënt samenkomen.
De Mens achter de Patiënt is de titel van het fotoboekje dat in het voorjaar van 2009 is verschenen. De maker van dit boekje is Sjaak van Beek, verpleegkundige en tevens fotograaf in het Vlietland Ziekenhuis in Schiedam. Als fotograaf brengt hij de meest uiteenlopende gebeurtenissen in beeld. In deze fotoserie laat hij zijn liefde voor het vak zien. Met de foto's en bijbehorende teksten heeft hij de relatie gelegd tussen de patiënt en de mens die er achter schuil gaat. De foto's laten ook zien waarom het werken in de zorg zo mooi is; het gaat immers om mensen!
In De Mens achter de Patiënt heeft Sjaak van Beek vijftien patiënten geportretteerd. Of liever gezegd veertien, de zwangere vrouw is eigenlijk geen patiënt. Alle patiënten zijn gefotografeerd met een zichtbaar ziektebeeld, gecombineerd met iets wat hen als persoon bezighoudt. Hierdoor zijn een soort dubbelbeelden ontstaan en laat van Beek zien dat een patiënt ook een persoonlijkheid is met al zijn wensen, dromen, (eigen)aardigheden en ambities. Dit is terug te zien in de schitterende foto's. Soms duidelijk zichtbaar, soms te ontdekken in kleine details. Het perfectionisme van de forograaf heeft zijn vruchten afgeworpen. Aan iedere foto ging een gedegen voorbereiding vooraf. Van Beek hield eerst interviews met de patiënten voordat ze gefotografeerd werden. Zo kwam hij meer te weten over hun leven en bouwde hij een vertrouwensband op. Duidelijk is ook dat Sjaak van Beek zijn requisieten met de grootste zorg heeft uitgekozen.
Een van de geportretteerde patienten is Jaime Rietman. De 31 jarige Jaime leed aan colitis ulcerosa maar inmiddels is haar volledige dikke darm verwijderd via een laparascopische ingreep. Hierdoor heeft zij een stoma gekregen. ‘Voor mensen met een ernstige vorm van deze ziekte zijn sociale contacten vaak moeilijk te onderhouden. Gewoon winkelen kan al een groot probleem zijn omdat er altijd direct een toilet beschikbaar moet zijn. Patienten met ernstige darmziekten lopen daardoor het risico in een isolement te raken. Jaime heeft een stoma. Voor een buitenstaander lijkt een stoma een handicap, maar voor Jaime betekent haar stoma pure vrijheid. Jaime maakt hippe stomahoesjes voor lotgenoten. Ze zijn er in allerlei soorten stoffen en patroontjes. Door hun vrolijke voorkomen hebben ze een relativerend effect. Door deze vorm van humor sleept zij zich door haar ziekte heen’. Van Beek bouwde een onderwaterstudio en kreeg Jaime zover dat zij zich onder water liet fotograferen. Iets wat zij niet makkelijk vond omdat ze vanwege haar darmaandoening al jaren niet meer in een zwembad was geweest. Van Beek zocht als requisiet een doek die mooi bij haar stoma zou kleuren. Het resultaat is werkelijk prachtig. In het water verandert de transparante stof in een paar vleugels. Zo lijkt Jaime, volgens van Beek, een ontpopte vlinder die haar zojuist herwonnen vrijheid tegemoet vliegt.
En dan Cees Smit: zijn rechterbeen is geamputeerd. Lang geleden viel hij van een dak. Hij liep een open beenbreuk op, waarna zijn ‘poot eraf moest’, zoals Smit dat zelf zegt. Hij was vroeger een echte havenarbeider in de Rotterdamse havens en daar hanteerden ze dit soort taalgebruik. Smit, die ooit veel aan sport heeft gedaan, kan goed met zijn handicap omgaan. ‘Hij vindt eigenlijk dat ze zijn poot er tien jaar eerder hadden moeten afhalen. Hij heeft er, zegt Smit, alleen maar voordeel van. Behalve bij het boksen. Want boksen op één been valt reuze tegen. Dus dat doet hij niet meer. Op een been valt ie trouwens sowieso makkelijk om. Daar is geen knock out voor nodig’.
Ad de Vries, een gepensioneerd tandarts wordt in een prachtige oude badkuip gefotografeerd, spelend met zijn zeilbootje. 51 jaar was hij fervent wedstrijdzeiler. Hierdoor heeft hij waarschijnlijk huidkanker aan zijn linkeroor gekregen. ‘Desondanks bewaart hij dierbare herinneringen aan het zeilen. Soms bolt hij zijn wangen en blaast een briesje in de zeilen van het scheepje dat de mooie tijd verbeeldt. Ik droom er nog iedere nacht van, zegt hij. Maar ja, u weet het. Dromen zijn bedrog. Helaas’.
In mei 2009 waren de foto's van De Mens achter de Patiënt tijdens een expositie op een imposant formaat te zien van 1 bij 1,5 meter. Deze expositie is te huur voor andere ziekenhuizen en zorginstellingen. In 2005 ontving Van Beek samen met chirurg Ingeborg Mares de ‘Medisch Contactprijs’ voor het boek ‘Borstbeelden’. Een aangrijpend boek over vrouwen met borstkanker, dat via de borstkankervereniging nog steeds te koop is.
Voor meer informatie: topfoto@kabelfoon.net
www.sjaakvanbeek.com
Titel: De mens achter de patient
Auteur: Sjaak van Beek
prijs €14,95
ISBN: 9789055946754
Tot slot
Sjaak van Beek heeft getracht de personen in deze serie zo warm mogelijk neer te zetten en hun positieve instelling te laten zien. Met deze prachtige fotoserie is hij er in geslaagd de mens achter de patiënt te laten zien en geeft hij een boodschap af aan zorgverleners en zorginstellingen om het persoonlijke aspect van de patiënt nooit uit het oog te verliezen.
Noot van de auteur
In dit artikel zijn citaten uit het fotoboekje en uitspraken van Sjaak van Beek zelf opgenomen.