Calibris Jaarcongres 2008 ‘De arbeidsmarkt is leidend’

  • 6 min.
  • Congresverslag
  • Overige

‘De arbeidsmarkt is leidend’, dat was het thema voor het Calibris Jaarcongres 2008 dat plaatsvond op donderdag 9 oktober in Hotel Theater Figi in Zeist. Meer dan 500 mensen werden door Angela Groothuizen verwelkomd en volgden een inspirerend programma.

Inspelen op arbeidsmarktontwikkelingen  

Het thema, zoals directeur Rob van den Bosch aangaf in het plenaire gedeelte, is nu actueler dan ooit: ‘Het verwachte tekort aan arbeidskrachten vereist een nieuwe aanpak. Iedereen is nodig voor een toekomst die werkt’.

Van den Bosch haalde in zijn speech het advies van de Commissie Bakker aan. Daarin wordt gesteld dat Nederland voor het eerst in haar geschiedenis een krimpende beroepsbevolking zal hebben: ‘Er zijn steeds minder mensen om hetzelfde werk te doen. Dit zal oplopen tot tenminste 700.000 minder mensen in 2040. Met name de Zorg en het Onderwijs zijn sectoren waar de situatie naar verwachting nijpend wordt. Het zijn thema's waar de kenniscentra beroepsonderwijs, zoals Calibris, zeer nauw mee verbonden zijn. Immers, het producten- en dienstenpalet omvat allang niet meer de door OC&W vastgestelde taken: erkennen van stagebedrijven en ontwikkelen van kwalificaties. Calibris speelt in op ontwikkelingen en knelpunten op de arbeidsmarkt.’

In de sectoren van Calibris, met name Zorg en Welzijn, geldt nog meer dan in andere sectoren dat er een dubbele vergrijzing optreedt: de Nederlandse bevolking vergrijst én de beroepsbevolking in Zorg en Welzijn vergrijst. ‘Sinds een paar jaar neemt Calibris daarom ook de arbeidsmarkt als vertrekpunt bij haar handelen. Voorbeelden hiervan zijn het reguliere arbeidsmarktonderzoek (Calibris Barometer en Rapporten Regiomarge), maar ook actiedagen die bijvoorbeeld betrekking hebben op de thuiszorg en de doktersassistenten,’ aldus Van den Bosch.

Van den Bosch gaf in zijn betoog tevens aan dat Calibris steeds meer het accent legt op het inzichtelijk maken van problemen op de regionale arbeidsmarkt en het helpen bij het bedenken en het implementeren van de oplossing hiervoor. Daarnaast wordt beroepenvoorlichting steeds belangrijker om een gedegen beroepskeuze bij leerlingen te bewerkstelligen. Er wordt op actuele ontwikkelingen ingespeeld door

  • de instroom van leerlingen te optimaliseren door alternatieve leerwegen te accepteren (doorstroom, zij-instroom mbv EVC);

  • voortijdige uitval van leerlingen te beperken;

  • stageplekken efficiënt te benutten;

  • nieuwe stagevormen te bedenken en implementeren.

En als die regionale oplossingen succesvol blijken te zijn, dan beschikt Calibris over een landelijk netwerk om die succesvolle projecten over Nederland uit te rollen. Van den Bosch: ‘Het zijn allemaal projecten die er op gericht zijn om gemotiveerde en gekwalificeerde werkers in de Zorgen Welzijnsector te krijgen. Opleiden is een strategische activiteit en wij denken met u samen na over hoe dit vorm te geven in de praktijk.’

Een praktijkvoorbeeld: het St. Elisabeth Ziekenhuis  

Wim van der Meeren, lid Raad van Bestuur van het St. Elisabeth Ziekenhuis in Tilburg, nam het stokje van Van den Bosch over. Het St. Elisabeth Ziekenhuis besteedt veel aandacht aan opleiden: het heeft ± 450 mensen in opleiding en is daarom een zeer geschikt praktijkvoorbeeld. Ook Van der Meeren ziet de trends op de arbeidsmarkt en geeft aan dat we hier met z'n allen op in moeten spelen. Volgens de SER heeft de Zorg jaarlijks 30.000 FTE meer nodig en deze tekorten kunnen alleen opgelost worden door innovatie die ervoor zorgt dat de arbeidsproductiviteit omhoog gaat. Hierbij kan gedacht worden aan innovatie op het gebied van arbeidsbesparende technologie, maar ook op het gebied van zelfzorg/mantelzorg. Alleen competitie zal deze innovatie volgens Van der Meeren bevorderen. Het winnen van mensen door middel van salaris zal volgens Van der Meeren niet opgaan. Markt en Zorg verdragen elkaar moeilijk en hij verwees hierbij naar de imagocampagne van de NVZ ‘Waarden van Zorg’.

Met betrekking tot opleiden geeft Van der Meeren aan dat zij dit zoveel mogelijk initieel doen. 2 jaar opleiding binnen een opleidingsinstituut en vervolgens 2 jaar ‘in service’ blijkt nog steeds een zeer aantrekkelijke combinatie. Daarnaast gaf hij aan dat bij- en nascholing steeds belangrijker worden, ook in het licht van langer doorwerken van personeel. Binnen het St. Elisabeth Ziekenhuis werkt E-learning als middel hiervoor perfect.

Na het plenaire gedeelte volgden de deelnemers twee workshops met een meer praktische invulling. Twee thema's stonden centraal: de noodzaak om de vormgeving van de BPV-plaatsen aan te passen aan de steeds veranderende situatie op de arbeidsmarkt en het belang van een goed geformuleerde leervraag van de leerling.

De cyclus van de leerervaring  

De workshop ‘De cyclus van de leervraag’ ging in op het concept nieuwsgierigheid: hoe maak je mensen nieuwsgierig, hoe hou je ze nieuwsgierig? Om écht iets te leren moet iemand immers ook écht iets willen weten. De leervraag waarmee een student zijn stage ingaat mag dan ook niet pro forma of standaard zijn; het moet zijn eigen eerlijke vraag zijn waar hij echt een antwoord op wil. De leerling moet nieuwsgierig zijn. Voor deze workshop is onder andere geput uit het werk van Roland van der Vorst.

Aan de hand van ‘de drie V's’, namen de workshopleiders de deelnemers mee op reis door hun eigen nieuwsgierigheid. Welke Vraag wekte hun nieuwsgierigheid op? Welke goocheltruc leverde zoveel Verwarring op dat de deelnemers simpelweg moesten weten hoe het zat? Welke met opzet Verborgen feiten maakten hen zo gek van nieuwsgierigheid dat ze, net als in het bekende sprookje, de verboden deur persé wilden open maken? En hoe zijn deze dwingende principes van nieuwsgierigheid van toepassing te maken op de leervraag van de leerlingen? Wat kunnen begeleiders en opleiders doen om leerlingen te helpen de beste leervraag te formuleren en hoe kunnen ze helpen het onderzoek naar die vraag levend te houden? In dat proces ondergaat de vraag een reis van onderwijsinstelling naar leerbedrijf terug naar onderwijsinstelling: de cyclus van de leervraag. Aan het eind van de workshop werd dan ook het Calibris Spel van de 8 geïntroduceerd, een spel waarmee deze cyclus aan de hand van een bordspel doorlopen wordt.

Effectief vormgeven van de BPV  

Maar met een goedgeformuleerde leervraag is de student er niet. Hij of zij heeft ook een stageplaats nodig om die leervraag te kunnen onderzoeken. De tweede workshop ging over het vormgeven van stageplaatsen in een wereld die steeds verandert, met leerlingen die veranderen en met tekorten en overschotten in verschillende branches die steeds heen en weer schuiven.

Bij het vinden en vormgeven van BPV-plaatsen is de arbeidsmarkt leidend. Maar dat betekent niet dat leerlingen die in een specifieke regio een opleiding volgen waar de arbeidsmarkt in die regio op dat moment niet op zit te wachten geen stageplaats kunnen vinden. Het betekent wel dat we op zoek moeten naar het creatief vormgeven van stageplaatsen en dat we ons niet neer willen leggen bij ‘hoe de dingen nu eenmaal zijn’. Een voorbeeld dat gebruikt werd is het Sche-merlichtproject in Noord Nederland. Er waren in die regio te weinig stageplaatsen in de Zorg op niveau 2. En er was een verzorgingstehuis waar het management er van overtuigd raakte dat de ouderen in de late middag en vroege avond niet genoeg ondersteuning kregen. 1 en 1 is 2: als de stagiaires geen bezwaar hadden tegen onorthodoxe werktijden konden ze stagelopen tijdens de schemering. Na het bespreken van een aantal voorbeelden zijn de deelnemers zelf op zoek gegaan naar creatieve oplossingen voor hun eigen stageproblemen.

Bent u benieuwd naar het ‘spel van de 8’, kijk dan op www.calibris.nl