Twee recensies

Moeders houden van hun kinderen. Toch gaat meer dan 40 procent van alle kinderen in meer of mindere mate gebukt onder de verhouding met hun moeder. Dat heeft ingrijpende gevolgen voor relaties, werk en hoe ze zelf als ouder zijn. De mythe van het moederschap maakt het lastig om dit probleem onder ogen te zien en aan te pakken. Op basis van vijftig diepte-interviews met zonen en dochters in de leeftijd van 18 tot 84 jaar komt psycholoog Louis Schützenhöfer tot vier types ‘problematische’ moeders:

• de heerszuchtige moeder 
• de passief-aggressieve moeder 
• de narcistische moeder 
• en de liefdeloze moeder

Het begrip ‘moeder’ kan allerlei associaties oproepen, vooral met betrekking tot ons verwachtingspatroon. We verwachten van alles van een moeder: als kind willen we dat moeder er altijd is, we verduren, verdragen en haten haar en houden van haar, ongeacht of ze nog leeft of niet; als partner of echtgenoot, die een stuk minder aandacht krijgt wanneer er eenmaal kinderen zijn, of die kinderen nu gewenst waren of je gewoon zijn ‘overkomen’. Ook de samenleving verwacht een heleboel van een moeder. Bij het verschijnen van dit boek kan de gedachte opkomen ‘Hè niet weer een boek waarin de moeders de schuld in de schoenen geschoven wordt’. Toch is dit boek géén anti-moederboek geworden. Met een groot inlevingsvermogen en veel kennis van zaken heeft de auteur diepte-interviews gehouden. Hij vond sprekende voorbeelden van moeder-kindrelaties die hij op een pakkende wijze beschrijft. Roerend zijn de citaten van mannen en vrouwen die hem over de ‘littekens’ vertelden die hun moeder hen bezorgde en die nu een onzichtbaar of zichtbaar kenmerk van hun persoonlijkheid zijn. Hij schenkt ook aandacht aan de context van de relatie met de partner waarin zulke moeder-kindrelaties kunnen gedijen; de afwezige, ongeïnteresseerde vaders die er, zo herinneren de zonen en dochters zich, niet in slagen om in het ‘spel ‘van de problematische moeder-kindrelatie een tegenwicht voor de moeder te vormen. En hij reikt oplossingen aan hoe ze aan de valstrikken en de vicieuze cirkel kunnen ontsnappen. Het is een boek voor dochters en zonen om te begrijpen waarom de ouder-kindrelatie zo moeilijk kan zijn en hoe je die kunt verbeteren.

Jan Mistrate Haarhuis

Het beoordelen van mensen is niet het exclusieve terrein van psychologen. Iedereen, van manager tot winkelier, van kinderoppas tot taxichauffeur, is erbij gebaat om zijn medemens op waarde te kunnen schatten. Gezond verstand, een heldere blik en het vermogen om te provoceren zijn voldoende om de spelletjes die mensen spelen, te leren doorgronden. Met sprekende voorbeelden laat Wijnberg zien hoe gemakkelijk je mensen uit hun tent lokt. En hoeveel plezier het geeft als je er samen om kunt lachen. Zijn provocatieve analyse wordt gemaakt met kennis van zaken over levensfasen van de mens, over de betekenis van het gesproken woord, de taal van het lichaam, de manier waarop mensen zich gedragen in het contact en het grote verschil tussen woord en daad. En boven alles wordt deze analyse gemaakt door de provocatie zelf: door reacties uit te lokken wordt de mens getest op zijn vermogen tot relativeren, zijn verbale weerbaarheid en het al dan niet aanwezig zijn van zelfwaardering, assertiviteit en realiteitszin. Het mooiste van de provocatieve analyse is het effect. Wie deze analyse goed hanteert, wordt door zijn gesprekspartner als helderziende ervaren en zal meer dan eens te horen krijgen ‘Het is toch echt waar, je kijkt dwars door mij heen.’ Na het lezen van het boek moet je erkennen dat de provocatieve analyse scherp, accuraat, actueel en onthullend is. Een aanrader voor iedereen die zijn psychologische intelligentie wil vergroten.

Jan Mistrate Haarhuis