Chris Gastmans en Linus Vanlaere.
Cirkels van Zorg, ethisch omgaan met ouderen.
Uitgeverij Ten Have Kampen, 2005
De beide auteurs, als ethici verbonden aan het Centrum voor Biomedische Ethiek en Recht van de K.U.Leuven, belichten op een boeiende, heldere en praktische wijze de ethische aspecten, die onlosmakelijk verbonden zijn aan tal van dagelijkse zorgactiviteiten in de ouderenzorg. Als uitgangspunt nemen de auteurs een mensvisie: zorg is de kern van het bestaan, door verantwoordelijkheid te nemen voor de zorg voor jezelf maar ook voor anderen beleef je eigenwaarde, door het aangaan van een (zorg)relatie ben je iemand, een zorgeloos bestaan zonder toekomst en perspectief leidt tot vereenzaming en verminderde eigenwaarde. Op basis hiervan wordt een algemene (basis)zorgvisie opgebouwd rond de zogenaamde belevingsgerichte zorg. Dit zorgconcept geeft een goede basis voor ethisch verantwoorde zorg en wordt in toenemende mate reeds gebruikt in zorginstellingen, met name in vooral de verpleeghuizen in Nederland; het betreft hier het zogenoemde maieutische zorgconcept van de ook door de auteurs aangehaalde Cora van der Kooy. Kern van de zorg hierbij is niet alleen de professionele competentie (deskundige, vaak materiële zorg), maar vooral ook aandachtige betrokkenheid, interpersoonlijke communicatie en gerichtheid op de menswaardigheid van de patiënt/cliënt als persoon. Op basis van de aldus geformuleerde mensvisie en zorgvisie is het respecteren van de waardigheid van de persoon de kern van de ouderenzorg en aldus de toetssteen van de ouderenzorg. Vervolgens wordt aan de hand van veel voorkomende thema’s in de ouderenzorg de zorgverleners een spiegel voorgehouden. Bijvoorbeeld met betrekking tot de eigen routines, de ideeën van de zorgverleners en andere betrokkenen over wat goed is en met betrekking tot de eigen rolopvattingen. Duidelijk wordt gemaakt dat met name in de ouderenzorg bij de verschillende participanten in de zorgverleningspraktijk (oudere, familie, diverse zorgverleners) vaak vele verschillende confl icterende waarden aanwezig zijn. Hierdoor doemen steeds keuzemomenten op. Ouderenzorg is, ook en met name in de dagelijkse praktijk, sterk ethisch gekleurd.
Middels het concept van de belevingsgerichte zorg, waarbij steeds als streefrichting de menswaardigheid geldt, worden tal van handvatten gegeven voor de dagelijkse praktijk.
Terwijl in de huidige maatschappij de individuele autonomie en het zelfbeschikkingsrecht als groot goed bestempeld worden, met alle nadelen van dien voor de beeldvorming van de oudere, pleiten de auteurs voor een zorgethiek, waarin de omgeving (familie, zorgverleners) van de oudere (patiënt/cliënt) van belang is met betrekking tot de ondersteuning van die oudere (patiënt/cliënt) in diens autonomie. Het betreft dus een autonomie in gebondenheid. In het boek wordt een heldere verbinding gelegd tussen het ethisch verantwoord zorgverlenen en de dagelijkse zorgpraktijk via de belevingsgerichte zorg. De auteurs inspireren dan ook om met die zorgethische bril naar het zorgproces van alledag te kijken.
Het boek is een welkome aanvulling voor mensen, die te maken hebben met de ouderenzorg: de diverse zorgverleners, de managers van zorginstellingen, maar ook de oudere zelf en diens familie/ naasten. Terwijl de uitgebreid aangehaalde literatuur en onderzoeken zowel van Belgische als van Nederlandse origine zijn, is het jammer dat de auteurs zich vooral uitlaten over de zorgpraktijk in België (ziekenhuizen en ouderenvoorzieningen), zodat de toepasbaarheid voor de Nederlandse praktijk minder direct wordt.
Met name de ervaringen in de Nederlandse verpleeghuizen hadden een welkome aanvulling kunnen zijn in dit boek. Hier is onder de inhoudelijke regie van de verpleeghuisartsen inmiddels de nodige expertise opgebouwd met het multidisciplinaire en cyclische zorgproces rond het individuele zorgplan, en ook vaak op basis van het zorgconcept van de belevingsgerichte zorg, Echter ondank dit, blijft dit boek ook voor de Nederlandse zorgverleners (verzorging/verpleging, medici, para-/perimedici) alsmede voor de managers in de ouderenzorg een boek, dat aan het denken zet. Het geeft praktische richting aan een meer menswaardige zorg voor ouderen.
Henk Snijders,
verpleeghuisarts/directeur strategie en innovatie zorginstelling
Ben Furman
De methode Kids’ Skills
Uitgeverij Nelissen, Soest
ISBN 902 17 57
Prijs 15,90 Euro
Ben Furman is een Finse psychiater die uitgaat van de veronderstelling dat problemen ‘vaardigheden’ zijn die nog ontwikkeld moeten worden. Deze kerngedachte ligt ten grondslag aan de methode ‘Kids’ Skills’. Ben Furman werkt in ‘Kids’ Skills’ voor ouders en opvoeders 15 stappen uit voor het oplossen van moeilijkheden waarmee kinderen worden geconfronteerd. De benadering is gebaseerd op het idee dat kinderen actief moeten meewerken aan het leren van vaardigheden die ze nodig hebben om problemen te overwinnen. Hiervoor wordt vastgesteld welke vaardigheden ertoe zullen leiden dat het probleem verdwijnt wanneer het kind die beheerst. Vervolgens wordt met het kind afgesproken dat hij die vaardigheden gaat leren. Om die vaardigheden te kunnen gaan leren moet het kind er vertrouwen in hebben dat het daarin gaat slagen. Verworven vaardigheden worden versterkt en bevestigd. De stijl en de praktische voorbeelden maken ‘Kids’ Skills’ goed toegankelijk voor opvoeders en ouders. Dit boek is geschikt voor verzorgenden en verpleegkundigen die ouders moeten adviseren bij opvoedkundige problemen van hun kinderen.
Henk Ritzen
Huib Verhage Coachend opvoeden
Uitgeverij Nelissen, Soest
ISBN 902 172 7
Prijs 15,90 Euro
Coachend opvoeden wil zeggen het kind de effecten van zijn gedrag te laten doorleven en het kind verantwoordelijk maken voor zijn gedrag. Het boek bestaat uit twee delen. Het eerste deel omvat de basisprincipes van coachen. Het beschrijft de grondhouding en de bijbehorende vaardigheden van een coachende opvoeder. Het tweede deel van het boek gaat over het in praktijk brengen van een coachende opvoedingsstijl. Het bevat vier thema’s: ontdekken en begrenzen, kunnen en kennen, afzetten en confronteren, loskomen en koesteren. Deze thema’s geven het spanningsveld weer tussen enerzijds de ontwikkelingsdrang van de jonge mens en anderzijds de opvoeder die deze drang binnen de perken wil houden. Elk hoofdstuk bevat vier opvoedingssituaties die zich rond het thema voordoen in verschillende leeftijdsfasen van het kind. Dit biedt de lezer inzicht hoe gedurende de hele opvoedingsperiode de opvoeder een coachende opvoedingsstijl kan hanteren. Coachend opvoeden is bestemd voor professionele opvoeders bijvoorbeeld verzorgenden, verpleegkundigen én pro- fessionals die ouders hulp bieden bij de opvoeding. Daarnaast kunnen geïnteresseerde, bewust opvoedende ouders het boek als bron gebruiken voor een meer coachende benadering van hun kind.
Henk Ritzen
Seksespecifiek werken in de somatische gezondheidszorg.
Uitgave van Vrouwenstudies Medische Wetenschappen van Radboud Universiteit Nijmegen, Transact te Utrecht en van Hemert Producties.
ISBN: 90 09 25-2-9
Prijs: 50 Euro.
Besteladres: hemert@inn.nl
Seksespecifieke zorg gaat ervan uit dat de sekse van de patiënt en van de zorgverlener, invloed uitoefent op diverse aspecten in het traject van klacht tot behandeling. Sekseverschillen kunnen een rol spelen bij het ontstaan van klachten, bij symptoomperceptie en klachtenpresentatie. Ook bij het contact tussen patiënt en zorgverlener, bij de gevolgen, de betekenisgeving en behandeling van de klacht zijn sekseverschillen in het geding. De kernvraag is steeds dat de zorgverlener zich afvraagt of het in deze fase van het traject, bij deze klacht en bij deze persoon uitmaakt of de patiënt een vrouw of een man is. Binnen opleidingen die zich richten op de scholing van professionals in de zorg en verpleging wordt de betekenis van sekse en andere diversiteitsfactoren steeds meer betrokken in de curricula. Ten behoeve daarvan is door Vrouwenstudies Medische wetenschappen, Van Hemert Producties en Transact een onderwijspakket, bestaande uit een videofilm en bijpassend werkboek over seksespecifiek werken in de somatische zorg gemaakt. De film bestaat uit zes delen, patiënt bij huisarts (2x), bedrijfsarts, fysiotherapeut, thuiszorg en ziekenhuis. Elk deel belicht verschillen van seksespecifiek werken. Er is gestreefd naar een zo groot mogelijke diversiteit in patiënten, hulpverleners en settings binnen de somatische zorg. Ieder casus is volgens een vast stramien opgebouwd: doelstellingen, opdrachten (algemeen en kennis), aandachtspunten en een literatuuropgave. De film laat de meerwaarde van seksespecifiek werken, valkuilen en knelpunten zien, waardoor samen met de opdrachten uit het werkboek een levendige leermethode ontstaat. De film en werkboek zijn bedoeld voor het Hoger Beroepsonderwijs maar zijn evenzeer bruikbaar voor opleidingen van niveau 3 en 4 van het MBO.
De film en het materiaal zetten aan tot refl ectie over vanzelfsprekendheden en tot bewustwording van het belang van de eigen opvattingen.
Jan Mistrate Haarhuis